Διαφθορά και κρατική εξουσία

Στέφανος Ματθίας – “εις σε προσβλέποντας‘

Αντί εκφοράς προσωπικών απόψεων για τον Γολγοθά που βιώνουμε, παραθέτουμε την εργασία ενός δικαστή, που κόσμησε και διακόνησε το θεσμό της δικαιοσύνης του αείμνηστου Προέδρου του Αρείου Πάγου,  του Στέφανου Ματθία, τον οποίο ο υπογράφων είχε την τύχη να συναντήσει στην ακμή της καριέρας του, αλλά και να τον παρακολουθεί στο μνημειώδες έργο του ακόμη και μετά από την έξοδό του.

Μια προσωπικότητα ακέραιου δικαστή που μπόρεσε ν’ αντισταθεί στα κελεύσματα της εκτελεστικής εξουσίας να τιμήσει το ρόλο του, όσο κανένας άλλος στη συνέχεια.  

Μια από τις παρακαταθήκες που μας άφησε είναι το έργο του «Διαφθορά και Κρατική Εξουσία»[1] που δημοσιεύθηκε το 2005 στο περιοδικό Επιστήμη και Κοινωνία .

Το απόσπασμα από το έργο του, τού αφιερώνεται δίκην μνημόσυνου, για να μην ξεχνούμε πως υπάρχει ελπίδα και προοπτική να βγούμε από τον πολλαπλό χειμώνα που βιώνουμε (νομοθετικό, δικαστικό, εκτελεστικό και ποικίλων εκπτώσεων, δημοκρατίας, ήθους, νομικού πολιτισμού, δικαίου και άλλων) μήπως και μπορέσουμε να φέρουμε τη Δημοκρατία στη θέση “της δημοκρατίας τους”.

Θα επιστρέψουμε στον αγαπημένο των πολλών δικαστή σύντομα, φέρνοντας στην επιφάνεια τις παρακαταθήκες που άφησε, τις προτάσεις που έκανε για τον εξοβελισμό της διαφθοράς από την κρατική εξουσία.  Αγνοήθηκαν δυστυχώς, ώστε “πριν αλέκτωρ φωνήσει” η διαφθορά επεκτάθηκε και μας πνίγει ασφυκτικά !!

***

Εισαγωγή:

Προφήτευε, ο  κ. Ματθίας, ότι η συγκέντρωση της όλης κρατικής εξουσίας στην κυβέρνηση και, ειδικότερα, στο πρόσωπο του πρωθυπουργού (αφού αυτός επιλέγει και αντικαθιστά τους υπουργούς και επιβάλλει το διορισμό της ανώτατης ηγεσίας της δικαιοσύνης, ώστε η τελευταία να ολοκληρώσει τον εξοβελισμό κάθε έννοιας θεσμικού αντιβάρου, προάγοντας και μεταθέτοντας τους εκλεκτούς της και μη κατά περίπτωση) αποτελεί, για το κοινοβουλευτικό μας πολίτευμα, μια αντινομία. Η έλλειψη θεσμικών αντίβαρων που να ελέγχουν αλλά, παράλληλα, να νομιμοποιούν τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες μας δίδαξε συνιστά αδυναμία που παραλύει την κυβερνητική δράση.

Ευτυχώς, ο εθνικός μας ιστορικός δικαστής …πέθανε νωρίς κι ευτύχησε να μη δει την κατάπτωση της δικαιοσύνης που ακολούθησε σε διάφορες μορφές, τη νομιμοποίηση των μνημονίων, τη διαχείριση της οικονομίας από δικαστές διαχειριστές της, όπως μετατράπηκαν, την εκχώρηση της εθνικής κυριαρχίας, την υποδούλωση στα funds και στους αγωγούς τους. 

Μας στερήσατε έτσι δυστυχώς την ανεξάρτητη δικαστική φωνή σας κ. Πρόεδρε.

Μείναμε να βιώνουμε και υποφέρουμε μια εξαρτημένη απόλυτα από την εκτελεστική εξουσία δικαιοσύνη, που μας επέβαλαν και συνεχίζουν να μας επιβάλλουν σύγχρονοι μικροί θεοί. 

Με το φανάρι ν’ αναζητούμε, όχι μόνον την “θεών ένορκον δίκαν”, αλλά και τους “νόμους χθονός”. 

Καταδικασμένοι και χαμένοι να ζούμε ανάμεσα στην παραπληροφόρηση, στις τεχνητές δημοσκοπήσεις, τη δίωξη της πολυφωνίας, την απαγόρευση πρόσβασης στις πηγές της πληροφόρησης και του πολιτισμού, της ρίψης των βιβλίων στην πυρά, στις μισές, παραποιημένες αλήθειες όπου (δίκην ανήλιων σπηλαίων) θεοί – νάνοι μας κλείδωσαν άβουλους / “άτερ γνώμης” θεατές σύγχρονων Κολοσσαίων.

Το απόσπασμα από το πόνημα του Στέφανου Ματθία:

…εξαιτίας της έλλειψης αυτής” – για να επιστρέψουμε στον Ιστορικό Δικαστή Μας – “…η κυβέρνηση αναγκάζεται να αναζητά εξωθεσμικά ερείσματα στα MME, σε εκδότες, κεφαλαιούχους κ.λπ.

Αυτοί απαιτούν, ως αθέμιτο αντάλλαγμα, προνομιακές ευκαιρίες πλουτισμού, με την ανάθεση λ.χ. δημοσίων έργων και προμηθειών ή την εξασφάλιση μονοπωλίων ή απαλλαγών από φορολογικά βάρη.

Έτσι καταλύεται η ισονομία και η διαφθορά εγκαθίσταται στον δημόσιο χοίρο.

Υπάρχει, επομένως, ανάγκη θεσμικών αντίβαρων, δηλαδή οργάνων που, κατά την αρχή των checks and balances, θα ελέγχουν και θα αντισταθμίζουν την κυβερνητική εξουσία. Μόνον έτσι αυτή θα καταστεί ισόρροπη και δημοκρατικά νομιμοποιημένη, άρα ικανή να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της εποχής μας, μεταξύ των οποίων και η κρατική διαφθορά.

Το άρθρο ολοκληρώνεται με προτάσεις προς την κατεύθυνση αυτή.

Το φαινόμενο της διαφθοράς στον δημόσιο χώρο

1. Το  γενικό χαρακτηριστικό κάθε  οικονομικής διαφθοράς είναι η παρεμβολή στις συναλλαγές, με στόχο την εξασφάλιση παράνομου και παρασιτικού πλουτισμού. Οι πράξεις οικονομικής διαφθοράς συνδέονται κατά κανόνα με εγκλήματα όπως, ιδίως, απειλές, εκβιάσεις, δωροδοκίες, παράβαση του νόμου περί μεσαζόντων, απάτες, απιστίες, πλαστογραφίες, υπεξαιρέσεις, καταχρήσεις. Ωστόσο, χαρακτήρα διαφθοράς έχουν επίσης πράξεις που -χωρίς να είναι εγκλήματα- αποσκοπούν στην εξασφάλιση αθέμιτου πλουτισμού μέσω ευνοιών, ‘διευκολύνσεων’ ή ‘εξυπηρετήσεων’ που παραβιάζουν την ισότητα.
2. Στον δημόσιο χώρο η διαφθορά εμφανίζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: α) σε αυτή μετέχουν κατά κανόνα πολιτικοί, κρατικοί ή δημόσιοι, γενικότερα, αξιωματούχοι ή και απλοί υπάλληλοι’ β) δεν αφορά ιδιωτικές συναλλαγές αλλά ανάγεται στην κρατική δράση και στόχο έχει, συνήθως, την πρόσβαση σε ευκαιρίες πλουτισμού σε βάρος της δημόσιας περιουσίας’ γ) οφείλεται, συνήθως, σε κακή οργάνωση της διοίκησης που ευνοεί την ανάπτυξη πελατειακών σχέσεων και την παρέμβαση πολιτικών παραγόντων και ‘κομματαρχών’’, δ) συνδυάζεται συχνά με την αφανή χρηματοδότηση κομμάτων για την αντιμετώπιση των εκλογικών, ιδίως, δαπανών και στοχεύει στην απόκτηση πολιτικής επιρροής που θα της επιτρέψει ευκολότερο, μεγαλύτερο και ασφαλέστερο πλουτισμό.
3. Οργανωμένη ενίοτε σε κυκλώματα και δίκτυα, η διαφθορά στον δημόσιο χώρο μπορεί να διεισδύσει σε κρατικές υπηρεσίες και να φτάσει ακόμη και να επηρεάζει τομείς της κρατικής ή της δημόσιας, γενικότερα, δράσης, να ασκεί δηλαδή, μέσω αυτών, παραεξουσία.
4. Επίλεκτα πεδία διαφθοράς στον δημόσιο χώρο είναι οι δημόσιοι διαγωνισμοί, οι προμήθειες, τα δημόσια έργα, η βεβαίωση και είσπραξη φορολογικών εσόδων και ασφαλιστικών εισφορών, οι κρατικές επιδοτήσεις -ιδίως των κομμάτων και ημικρατικών επιχειρηματικών φορέων-, οι κρατικές αποζημιώσεις, οι αναδασμοί, η εκποίηση ή παραχώρηση εθνικής γης και άλλων περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου, των ΟΤΑ κ.λπ. Για την ανάπτυξη διαφθοράς στον δημόσιο χώρο ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό οι πολιτικοί που δεν μεριμνούν για τον θεσμικό και πραγματικό διαχωρισμό της διοίκησης από το κόμμα και από τους ποικιλώνυμους ‘παράγοντες’ και κομματάρχες, επιφυλάσσοντας, αντίθετα, σε αυτούς ευκαιρίες επεμβάσεων με ψηφοθηρικούς ή ανάλογους ευνοιοκρατικούς στόχους.
5. Η  αίσθηση της ασυδοσίας που χαρακτηρίζει ορισμένους υπουργούς οφείλεται και στην ειδική ρύθμιση της, δήθεν, ‘ευθύνης’ των υπουργών, η οποία στην πραγματικότητα τους εξασφαλίζει το ακαταδίωκτο (!).
6. Έτσι προάγεται Διαφθορά και κρατική εξουσία  η πολιτική διαφθορά. Διότι, καλυπτόμενοι υπό την αιγίδα του ‘ανευθύνου’, καλλιεργούν ή ανεχονται την κακοδιαχείριση και τη διαπλοκή του δημοσίου με δίκτυα διαφθοράς. Η ευθύνη τους εκδηλώνεται όχι μόνο στον χώρο του κράτους, αλλά και των ΟΤΑ, των οργανισμών, ιδρυμάτων ή επιχειρήσεων του δημόσιου τομέα, αφού και στις περιοχές αυτές οφείλουν να ασκούν έλεγχο, αντ’ αυτού δε συχνά έχουν συνεργήσει, με νομοθετικά ή διοικητικά μέτρα ή με την ανοχή τους, στην ανάπτυξη της διαφθοράς. Φαύλες τοποθετήσεις στελεχών ή προαγωγές υπαλλήλων με κομματικά ή ευνοιοκρατικά κριτήρια, είναι μέρος της διαφθοράς αλλά και προετοιμάζουν την περαιτέρω διαφθορά στον δημόσιο τομέα.
7. Αν  δεν  καταπολεμηθεί στα πρώτα στάδια, η διαφθορά εγκαθίσταται και ριζώνει. Αυτή που αρχικά δίνει την εντύπωση μικροδιαφθοράς, ασυντόνιστης και περιθωριακής, αν δεν παταχθεί, αναπτύσσεται, απλώνει σταδιακά τα πλοκάμια της και μεταλλάσσεται κατά κανόνα σε κυκλώματα και δίκτυα μπορεί να αποκτήσει πολιτικές διασυνδέσεις, να λάβει διαστάσεις μαφίας.
8. Η δίψα για τον πλούτο και την ισχύ, αν δεν συναντήσει αποτελεσματική αντίσταση, γίνεται ακόρεστη. Και, όταν εξαπλωθεί, αυτοτροφοδοτείται. Διότι η διεύρυνση της παράνομης δράσης απαιτεί οργάνωση, συγκάλυψη, προσεταιρισμό συνενόχων και έτσι το κύκλωμα μεγαλώνει. Αυτοί που μετέχουν σε αυτό δεν μπορούν, και αν ακόμη το θελήσουν, να διακόψουν. Είναι δέσμιοι της ανομίας στην οποία έχουν προσχωρήσει.

Οι νομοταγείς πολίτες, ακόμη και τα άμεσα θύματα της εκμετάλλευσης και της απομύζησης, καταλήγουν να θεωρούν τη διαφθορά δεδομένη.

Οι συνέπειες της διαφθοράς στον δημόσιο χώρο, ιδίως όταν αυτή γενικευτεί, είναι ολέθριες για τους θεσμούς, για την οικονομία και για την κοινωνική ζωή:

α) Η νομιμότητα καταλύεται, οι θεσμοί υπονομεύονται, τα δικαιώματα του ανθρώπου περιφρονούνται, οι μεσάζοντες διεισδύουν στις κρατικές υπηρεσίες, η πολιτική απαξιώνεται, οι ‘μίζες’, οι δωροδοκίες, οι αθέμιτες εξυπηρετήσεις γίνονται συνήθεις πρακτικές. Η φαυλότητα και οι εκβιαστικές επεμβάσεις καταντούν καθεστώς.

β) Η ιδιωτική οικονομική δραστηριότητα δοκιμάζεται από την αβεβαιότητα, την παραοικονομία, την πελατοκρατία, τις αθέμιτες πιέσεις ή εκβιασμούς και την κακοδιοίκηση.

γ) Τα δημόσια έσοδα συρρικνώνονται. Η εθνική οικονομία απειλείται από την κατασπατάληση του δημόσιου πλούτου. Μεγάλα χρηματικά ποσά διακινούνται ‘κάτω απ’ το τραπέζι’!

δ) Η ατομική αρετή και το προσωπικό ήθος απαξιώνονται,

Οι επιτήδειοι, οι καιροσκόποι και οι εκμεταλλευτές θεωρούνται έξυπνοι και επιτυχημένοι, ενώ οι νομοταγείς και έντιμοι κρίνονται ως ανίκανοι και αφελείς.

Αυτή η ανατροπή κριτηρίων και αξιών καταλήγει σε κοινωνική διάβρωση…..

Η συνέχεια στην δημοσιευμένη εργασία του…

Μιχαήλ Τσαγκατάκης (3/2023)

[1] Στέφανος Ματθίας, Επίτιμος Πρόεδρος του Αρείου Πάγου. Επιστήμη και Κοινωνία Τεύχος 151/2005