«Η ελευθερία της έκφρασης και πληροφόρησης – Η ελληνική  “1st Amendment” , το Α5α του Συντάγματος, που δεινοπαθεί

Οι δείχτες της διαφθοράς,

Ο «βαρύς χειμώνας» που σκεπάζει την Ελλάδα

Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της Διαφθοράς:

υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη στις 31 Οκτωβρίου 2003

 Η Ευρωπαϊκή Ένωση:

Με την Απόφαση του Συμβουλίου της 25ης Σεπτεμβρίου 2008 εγκρίθηκε η σύναψη, εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς (2008/801/ΕΚ)

Κατά την πρόσφατη, τον Ιούνιο, συνεδρίασή του το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπενθύμισε, στα συμπεράσματά του, τη σημασία της μεταρρύθμισης στους τομείς:

  • κράτος δικαίου
  • Ανεξαρτησία και λειτουργία της δικαιοσύνης
  • καταπολέμηση της διαφθοράς

Η Ελλάδα και οι στατιστικές για την καταπολέμηση της διαφθοράς:

Με το Ν. 3666/2008 κυρώθηκε πλατωνικά με την ισχύ, που ορίζει η παρ. 1 του άρθρου 28 του Συντάγματος, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της Διαφθοράς.

Η αδράνειά της που ακολούθησε την πλατωνική κύρωση οδήγησε τη χώρα μας σ’ ένα χειμώνα διαφθοράς, που χαρακτηρίζεται από τη διαιώνιση της συσκότισης βαρειών παραβάσεων διαφθοράς και τη συνεχή και την κατακρήμνισή της, όπως αποτυπώνεται σε σωρεία διεθνών στατιστικών στις θέσεις των ουραγών ! 

Με κύρια την ευθύνη του πολιτικού “κεφαλαίου” της χώρας και των ελληνικών συστημικών μαζικών μέσων ενημέρωσης, που έχουν στρατευθεί στο να εκπέμπουν μόνο τις «Φωνές των Κυρίου τους Ελλήνων και ξένων».  

Είναι δυστύχημα, αλλά και απορίας άξιο – κι εδώ αναδεικνύεται και η ευθύνη της αντιπολίτευσης και του πνευματικού κόσμου, ότι επαναλαμβάνεται στερεότυπα η ρηχή διαπίστωση της καταβύθισης της χώρας σε μια μόνο διεθνή στατιστική, εκείνη των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα.  

Μια απλά βαθύτερη και προσεκτικότερη μελέτη, όμως, θ’ αναδείκνυε και επιβεβαίωνε τη Στατιστική αν προβάλλονταν εξίσου και προσθετικά οι επόμενες στατιστικές και θα ακυρωνόταν η προσπάθεια της κυβέρνησης να συκοφαντήσει και αποδυναμώσει τον Παγκόσμιο Χάρτη Ελευθερίας του τύπου:

Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει αβίαστα και αναντίρρητα από την παρατήρηση ευρημάτων και στατιστικών διεθνών οργανισμών και πρωτοβουλιών. 

Η ανάγνωση των ευρημάτων αυτών πρέπει να γίνεται υπό το πρίσμα της ελευθερίας της έκφρασης και της πληροφόρησης, που υποφέρει στη χώρα μας εξαιτίας των απόλιδων δεινών ανθρώπων – κυβερνητών της, όπως εννοεί τους όρους απόλιδες και δεινός ο Σοφοκλής.

Πιο συγκεκριμένα:

η Διεθνής Διαφάνεια.

Από την ίδρυσή του το 1995, ο Δείκτης Αντίληψης της Διαφθοράς, εμβληματικό ερευνητικό προϊόν του Οργανισμού της Διεθνούς Διαφάνειας, λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη παγκοσμίως για την καταγραφή της διαφθοράς στον δημόσιο τομέα.

Ο δείκτης προσφέρει ένα ετήσιο στιγμιότυπο του σχετικού βαθμού διαφθοράς κατατάσσοντας χώρες και εδάφη από όλο τον κόσμο.

Στον Δείκτη Αντίληψης της Διαφθοράς (ΔΤΚ) με βάση τα επίπεδα διαφθοράς του δημόσιου τομέα που αντιλαμβάνονται σε 180 χώρες, η χώρα μας για το 2021 αξιολογείται με 49/100, αποτέλεσμα που την κατατάσσει στην 58η /180 θέση με δείκτη δηλαδή που ταξινομείται στην περιοχή της υψηλής διαφθοράς, στην τέταρτη χειρότερη θέση στην Ευρώπη και πιο κάτω από χώρες, όπως, η Rwanda, η Ρουμανία, η Σλοβακία, το Ομάν, ο Μαυρίκιος κλπ, όπως φαίνεται στον Δείκτη.

‎Το World Justice Project® (WJP)

Το World Justice Project ιδρύθηκε από τον William H. Neukom το 2006 ως προεδρική πρωτοβουλία του Αμερικανικού Δικηγορικού Συλλόγου (ABA) και με την αρχική υποστήριξη 21 άλλων στρατηγικών εταίρων, μεταπήδησε σε έναν ανεξάρτητο μη κερδοσκοπικό οργανισμό 501 (c) (3) το 2009. Τα γραφεία της βρίσκονται στην Ουάσινγκτον, το Σιάτλ, τη Σιγκαπούρη και την Πόλη του Μεξικού.‎

Ο δείκτης® του World Justice Project για το κράτος δικαίου είναι κορυφαία πηγή παγκοσμίως για πρωτότυπα, ανεξάρτητα δεδομένα σχετικά με το κράτος δικαίου.

 Καλύπτοντας 139 χώρες και δικαιοδοσίες, ο Δείκτης βασίζεται σε εθνικές έρευνες σε περισσότερα από 138.000 νοικοκυριά και 4.200 νομικούς και εμπειρογνώμονες για τη μέτρηση του τρόπου με τον οποίο το κράτος δικαίου βιώνεται και γίνεται αντιληπτό παγκοσμίως. ‎

Με άξονες στρατηγικής, ότι το αποτελεσματικό κράτος δικαίου μειώνει τη διαφθορά, καταπολεμά τη φτώχεια και τις ασθένειες και προστατεύει τους ανθρώπους από μικρές και μεγάλες αδικίες, ότι είναι το θεμέλιο για κοινότητες δικαιοσύνης, ευκαιριών και ειρήνης – υποστηρίζοντας την ανάπτυξη, την υπεύθυνη διακυβέρνηση και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ότι τα καθημερινά ζητήματα ασφάλειας, δικαιωμάτων, δικαιοσύνης και διακυβέρνησης μας επηρεάζουν όλους. όλοι είναι συμμέτοχοι στο κράτος δικαίου. Με βάση αυτό, το WJP ακολουθεί μια ‎‎διεπιστημονική προσέγγιση για την προώθηση του κράτους δικαίου‎‎. ‎

Η στατιστική παρατήρηση των ευρημάτων του για τη χώρα μας επιβεβαιώνει και διασταυρώνει τα αντίστοιχα των υπόλοιπων οργανισμών που παραθέτονται σ’ αυτό το άρθρο.

Το ειδικό Ευρωβαρόμετρο 523

που αφορά τις Γενικές Αντιλήψεις για την διαφθορά που μόλις δημοσιεύθηκε και βασίζεται σε αναφορά που συνέταξε η ΕΕ μετά από διεξαγωγή συνεντεύξεων από 22Μαρτίου ‐ 16 Απρίλιου 2022.

Η διαφθορά εξακολουθεί να αποτελεί σοβαρή ανησυχία για τους πολίτες της ΕΕ: το 68 % πιστεύει ότι η διαφθορά εξακολουθεί να είναι ευρέως διαδεδομένη στη χώρα τους.

Στο επίκεντρο βρίσκονται οι εθνικοί δημόσιοι θεσμοί, όπου το 74% των ερωτηθέντων πιστεύει όλο και περισσότερο ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη, ακολουθούμενοι από τα πολιτικά κόμματα (58%) και τους τοπικούς, περιφερειακούς και εθνικούς πολιτικούς (55%). Ταυτόχρονα, οι Ευρωπαίοι είναι απαισιόδοξοι όσον αφορά τις δράσεις που αναλαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο για την αντιμετώπιση της διαφθοράς ως εγκλήματος.

Μόνο μια μειοψηφία πιστεύει ότι τα μέτρα κατά της διαφθοράς εφαρμόζονται αμερόληπτα και χωρίς υστερόβουλα κίνητρα (37%), ότι υπάρχουν αρκετές επιτυχείς διώξεις για να αποτρέψουν τους ανθρώπους από πρακτικές διαφθοράς (34%), ότι οι προσπάθειες της εθνικής τους κυβέρνησης για την καταπολέμηση της διαφθοράς είναι αποτελεσματικές (31%) ή ότι υπάρχει επαρκής διαφάνεια και εποπτεία της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων στη χώρα τους (31%).

Corruption_ebs_523_factsheet_el_el (1)

Οι Έλληνες:

  • Οι περισσότεροι θεωρούν τη διαφθορά απαράδεκτη
  • Πιστεύουν ότι αν θέλεις να πάρεις κάτι από τη δημόσια διοίκηση δεν είναι ποτέ αποδεκτό να δίνεις δώρα,
  • Η πλειονότητα θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη στην Ελλάδα χώρα τους
  • Οι Έλληνες αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο με σκεπτικισμό τις εθνικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση της διαφθοράς
  • Οι Έλληνες πιστεύουν ότι υπάρχουν σημαντικά εμπόδια στην αναφορά υποθέσεων διαφθοράς σε επίπεδο δημοσίου, οργανισμών, Τοπικών ή περιφερειακών
  • Οι Έλληνες πιστεύουν ότι οι περιπτώσεις διαφθοράς δεν καταγγέλλονται επειδή είναι δύσκολο να αποδείξεις κάτι
  • Η καταγγελία θα ήταν άσκοπη επειδή οι υπεύθυνοι δεν θα τιμωρηθούν
  • Δεν υπάρχει προστασία για όσους καταγγέλλουν διαφθορά. 
  • Τα στατιστικά ευρήματα που παρουσιάζονται στο σύνδεσμο προκαλούν ίλιγγο και απελπισία:   

Της οργάνωσης Media Freedom Rapid Response (MFRR)

που κάνει λόγο στην έκθεσή της «Ελέγχοντας το μήνυμα. Προκλήσεις για την ανεξάρτητη δημοσιογραφία στην Ελλάδα», για την ύπαρξη ενός ασφυκτικού κλίματος για την ανεξάρτητη δημοσιογραφία στη χώρα.

Ελλάδα: Η EFJ απαιτεί πλήρη αποκάλυψη της παράνομης παρακολούθησης δημοσιογράφων. Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (EFJ) καταδικάζει τις νομικές ενέργειες που αποσκοπούν στη φίμωση και τον εκφοβισμό του Τύπου στο πλαίσιο του σκανδάλου των παράνομων κυβερνητικών πρακτικών στην Ελλάδα, ιδίως της υποκλοπής δημοσιογράφων και πολιτικών.  

Του δικτύου «Whistleblowing International Network (WIN)

και της πρωτοβουλίας του δημιουργίας του εργαλείου παρακολούθησης WHISTLEBLOWING MONITOR

Το EU Whistleblowing Monitor δημιουργήθηκε από το Διεθνές Δίκτυο Πληροφοριοδοτών Δημοσίου Συμφέροντος για να παρακολουθεί την πρόοδο της μεταφοράς της οδηγίας της ΕΕ για την καταγγελία δυσλειτουργιών και στα 27 κράτη μέλη κατά τους επόμενους 18 μήνες. Θα ενημερώνεται όπως και όταν ενημερωνόμαστε για οποιαδήποτε πληροφορία μέσω της εθελοντικής μας ομάδας συντακτών χωρών και άλλων σχετικών πηγών. Το παρατηρητήριο καταγγελιών της ΕΕ συντηρείται από την Ida Nowers, συντονίστρια νομοθεσίας και πολιτικής στη WIN και τον Christopher Atkinson, τεχνικό επικεφαλής για το παρατηρητήριο καταγγελιών της ΕΕ στη WIN. 

Το δίκτυο κατέγραψε την πρόοδο υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τους προστατευόμενους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος. Οδηγία που είναι γνωστή ελάχιστα στις αληθινές διαστάσεις της στην Ελλάδα, όπως σημειώνεται και στην έκθεση των Δημοσιογράφων χωρίς σύνορα, αν και είναι περιεχόμενο της Θεμελιώδους Προστασίας. 

Έγινε μόνο γνωστή με αφορμή τη ΝΟΒΑΡΤΙΣ, όπου σε επίπεδο ΗΠΑ αναγνωρίστηκε ο ρόλος και η σπουδαιότητα των καταθέσεων, αλλά στην πολύπαθη χώρα μας, η εφαρμογή συνδυάστηκε με τον προπηλακισμό, τη δίωξη και τη κατασυκοφάντηση εκείνων που τόλμησαν, εν τέλει την απόρριψή τους.

Το νομικό πλαίσιο για την προστασία των «μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος», που επιθυμούν να παρέχουν πληροφορίες για υποθέσεις διαφθοράς παρά τον κίνδυνο για την «Προστασία του δικαιώματος στην πληροφόρηση» που αναγνωρίζεται ρητά στο ελληνικό Σύνταγμα στο άρθ. 5Α.  δεν έχει θεσπιστεί. Αντίθετα σε ορισμένες περιπτώσεις επιβλήθηκαν αυθαίρετες κυρώσεις σε Έλληνες μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος. Δεν υπάρχουν επαρκείς δραστηριότητες ενημέρωσης κι ευαισθητοποίησης του κοινού για αυτό το ζήτημα.

Η πολεμική της Ελλάδας κατά της Σύμβασης και της Οδηγίας για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος:

Η μη συμμόρφωση στις επιταγές της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών και της Οδηγίας οφείλεται σε πρόθεση της κυβέρνησης, αλλά και της αντιπολίτευσης να αρνούνται να πάρουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. 

Είναι χαρακτηριστικά τα εξωφρενικά ψέματα του υπουργού Τσιάρα, ότι πρόκειται ζήτημα, περίπου «περί όνου σκιάς»

«Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάτι..», υποστήριξε, «… σχετικά με το θόρυβο που δημιουργήθηκε με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο για τους whistleblowers. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία διοικητική διαδικασία προκειμένου κάθε τέτοια υπόθεση η οποία μπορεί να θίγει θέματα ή ζητήματα ηθικής που αφορούν στην Πολιτεία ή στους πολίτες ή οτιδήποτε να καταλήξουν τελικά είτε στην Αρχή Διαφάνειας, είτε στην εισαγγελική αρχή και όλα αυτά στην πραγματικότητα αφορούν μία ευρωπαϊκή Οδηγία την οποία καλείται η χώρα μας να ενσωματώσει. Κάνουμε πολύ συγκεκριμένα βήματα. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο ενεκρίθη από την πρώτη στιγμή από το υπουργικό συμβούλιο. Γίνεται απλά μία διεύρυνση απλά και μόνο στο πλαίσιο των εθνικών μας δεδομένων όπως κάνουν ακριβώς όλες οι χώρες» υποστήριξε. 

Και στη συνέχεια η επόμενη χαρακτηριστική ψευδής δήλωσή του, στο δημοσίευμα NEWSROOM 06.05.2022 | 06:47, ότι «Ο Υπουργός Δικαιοσύνης ανακοίνωσε πως το νομοσχέδιο για τους whistleblowers, τίθεται σε δημόσια διαβούλευση. ««Θα έρθει τις αμέσως προσεχείς ημέρες, ενδεχομένως και αύριο να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Άρα ακολουθούμε τη γνωστή διαδικασία προκειμένου να έρθει στο ελληνικό Κοινοβούλιο».

Αλλά το ιστορικό, το παρασκήνιο και η συνέχεια αποκαλύπτουν τις πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης.

Η κυβέρνηση είχε συγκροτήσει πριν από τη λήξη της προθεσμίας της 17ης.12.2021  επιτροπή για την εκπόνηση νομοσχεδίου σχετικά με την ενσωμάτωση της οδηγίας για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος στο εθνικό δίκαιο τον Ιούνιο του 2020.

Όταν στο Υπουργικό Συμβούλιο το νομοσχέδιο προστασίας μαρτύρων του παρουσιάστηκε από τον Υπουργό Τσιάρα κατά τις πληροφορίες που είδαν το φως της δημοσιότητας κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης:

  • Οι υπουργοί, Γεωργιάδης, Βορίδης, Πλεύρης διαμαρτυρήθηκαν έντονα καθώς όπως υποστήριζαν θα δικαιώνονταν οι προστατευόμενοι μάρτυρες του σκανδάλου Novartis.
  • ο υπουργός Δικαιοσύνης, αντέδρασε έντονα επίσης, λέγοντας ότι το νομοσχέδιο αποτελεί ενσωμάτωση ευρωπαϊκής Οδηγίας ότι δέχεται πιέσεις για να ενταχθεί στο εθνικό δίκαιο από τη Διεθνή Διαφάνεια (το σωστό ήταν ότι έχει ξεκινήσει διαδικασία με την αποστολή προειδοποιητικής επιστολής εναντίον της χώρας,!.
  • ο υπουργός δικαιοσύνης επέμεινε και για να κατευνάσει τα ιδιαίτερα οξυμένα πνεύματα είπε στους Γεωργιάδη, Βορίδη και Πλεύρη ότι θα υπάρξουν δικλείδες ασφαλείας, ώστε αν αποδειχθεί ότι οι προστατευόμενοι μάρτυρες της Novartis είπαν ψέματα, να τιμωρηθούν αυστηρότερα.
  • ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Παναγιώτης Πικραμμένος, παρέμβηκε λέγοντας – πρωτοφανή γι ανώτερο δικαστή θέση – ότι θα είναι ντροπή αν προχωρήσει αυτή η ρύθμιση !.
  • ο πρωθυπουργός ζήτησε από τον υπουργό Δικαιοσύνης να αποσύρει προσωρινά τη διάταξη («Κώστα, άστο αυτό το θέμα να το συζητήσουμε άλλη φορά», φέρεται να του είπε).

Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, σύμφωνα με πληροφορίες, θα επανερχόταν με αλλαγές σε επόμενο υπουργικό συμβούλιο.

Έκτοτε το φως της δημοσιότητας στη διάρκεια του Απριλίου και Μαΐου, έβλεπαν ειδήσεις, ότι το νομοσχέδιο συνεχώς ερχόταν, ότι θα έβγαινε σε διαβούλευση, ότι θα δημοσιοποιούνταν, χωρίς ποτέ μέχρι σήμερα αυτό να συμβεί και ήδη επαναλαμβάνεται, φαίνεται να «ξεχάστηκε» εντελώς[1].

Όμως:

Η Βουλή έκλεισε, νομοσχέδιο δεν ήρθε και το νομοσχέδιο έχει παραπεμφθεί στις καλένδες.  Ήταν διότι θα έπρεπε να κλείσει και η τελευταία εκκρεμότητα με τον τελευταίο κατηγορούμενο. 

Εν τέλει κάτω από την πίεση των απειλών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 15.7.2022 ότι αποφάσισε να λάβει περαιτέρω μέτρα στο πλαίσιο των διαδικασιών επί παραβάσει εναντίον ορισμένων χωρών στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η Ελλάδα [INFR(2022)0061], αποστέλλοντας αιτιολογημένη γνώμη επειδή δεν μετέφερε πλήρως στο εθνικό δίκαιο την οδηγία σχετικά με την προστασία των προσώπων που αναφέρουν παραβιάσεις του δικαίου της Ένωσης (οδηγία 2019/1937) δίνοντας προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει στην αιτιολογημένη γνώμη της Επιτροπής, εδέησε μόλις στην εκπνοή του 2022 να προχωρήσει σ’ άλλη μια πλατωνική κύρωση κοινοτικού θεσμικού πλαισίου.

Του Παγκόσμιου Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου

στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των οποίων για το 2022 η Ελλάδα κατακρημνίστηκε στη θέση 108 από την 70η που κατείχε το 2020 και την 65η το 2020 μεταξύ 180 χωρών σημειώνοντας πτώση 38 θέσεων (με το Μπουρούντι να σημειώνει άνοδο 40) κατακτώντας τη χειρότερη πλέον θέση στην ΕΕ.  

Του Κέντρου για τον Πλουραλισμό και την Ελευθερία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (Centre for Media Pluralism and Media Freedom)

που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το Παρατηρητήριο για την Πολυφωνία των Μέσων Ενημέρωσης 2022 (MPM2022) είναι μια επιστημονική και ολιστική προσπάθεια για την τεκμηρίωση της υγείας των οικοσυστημάτων των μέσων ενημέρωσης, η οποία περιγράφει λεπτομερώς τις απειλές για την πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε ορισμένες υποψήφιες χώρες.

Οι εκτιμώμενες βαθμολογίες κινδύνου για διάφορους δείκτες και υπο-δείκτες ομαδοποιούνται ως Χαμηλές (0 – 33%), Μεσαίες (34-66%) και Υψηλές (67-100%) στις απεικονίσεις κειμένου και δεδομένων για να βοηθήσουν στην κατανόηση. Τα ευρήματα αναδεικνύουν τους κινδύνους για την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στους τέσσερις κύριους τομείς που περιλαμβάνονται στο MPM: Θεμελιώδης προστασία, πλουραλισμός της αγοράς, πολιτική ανεξαρτησία και κοινωνική ένταξη. 

Στην έρευνά του για το έτος 2021 πέμπτη εφαρμογή του MPM σε επίπεδο ΕΕ (MPM 2022) επιβεβαιώθηκαν τα ευρήματα των προηγούμενων τεσσάρων γύρων παρακολούθησης σε τέσσερις θεματικούς άξονες:  

Ο άξονας της Θεμελιώδους Προστασίας παρουσιάζει υψηλότερο κίνδυνο (52%) από πέρυσι (38%).

Ο δείκτης για το «Δημοσιογραφικό επάγγελμα, τα πρότυπα και την προστασία», 74%, παρουσιάζει αύξηση σε σχέση με την προηγούμενη έκθεση (42%).

Το επίπεδο κινδύνου για την «Προστασία της ελευθερίας της έκφρασης» αυξήθηκε σε 49%, σε σχέση με πέρυσι (35%).

Ανάμεσα στα συμπεράσματα της έκθεσης διαβάζουμε τα εξής:

Αν και η ελευθερία της έκφρασης αναγνωρίζεται στο Ελληνικό Σύνταγμα η ελευθερία της έκφρασης δεν γίνεται σεβαστή στην πράξη. Η Ελλάδα δεν έχει αποποινικοποιήσει το αδίκημα της δυσφήμισης και ερευνητικοί δημοσιογράφοι απειλούνται συνεχώς με αγωγές συκοφαντικής δυσφήμισης.

Το Νοέμβριο 2021, η Ελλάδα ποινικοποίησε τη διάδοση ψευδών ειδήσεων χωρίς να ορίζει τι είναι ψευδείς ειδήσεις με αποτέλεσμα τη δημιουργία του κινδύνου κατάχρησης της νομοθεσίας εναντίον δημοσιογράφων.

Δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο προστασίας των δημοσιογράφων από Στρατηγικές Αγωγές (SLAPPs). Διάφοροι επιχειρηματίες τείνουν να χρησιμοποιούν αυτήν τη μέθοδο σε μια προσπάθεια να φιμώσουν την κριτική δημοσιογραφία.

Ο δείκτης «Δημοσιογραφικό επάγγελμα, πρότυπα και προστασία» στην Ελλάδα παρουσιάζει γενική επιδείνωση φτάνοντας σε ποσοστό (74%), σε σύγκριση με πέρυσι (42%).  Οι ενώσεις δεν είναι αποτελεσματικές ως προς τη διασφάλιση της συντακτικής ανεξαρτησίας ή/και του σεβασμού των επαγγελματικών προτύπων.  Διάφορα ΜΜΕ κατέφυγαν σε αυθαίρετες απολύσεις δημοσιογράφων ή περικοπές μισθών.

Οι φυσικές απειλές εναντίον των δημοσιογράφων αυξήθηκαν. Δημοσιογράφοι, κακοποιήθηκαν, δολοφονήθηκαν, κρατήθηκαν, προπηλακίστηκαν, τρομοκρατήθηκαν, ένοιωσαν το πέλμα της εξουσίας στους ώμους τους.

Ο κίνδυνος για την «Ανεξαρτησία και αποτελεσματικότητα της ρυθμιστικής αρχής των μέσων ενημέρωσης» φτάνει (63%) έναντι πέρυσι (38%).

Στην Ελλάδα, οι αναποτελεσματικές διαδικασίες διορισμού των μελών του ΕΣΡ, η ελλιπής σύνθεσή του, οι αφηρημένες διατάξεις για τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες του, οι ελλιπείς πόροι του παρεμποδίζουν τη λειτουργία του και αφήνουν περιθώρια πολιτικών παρεμβάσεων. Από το 2019 έχει σταματήσει πλήρως η επίσημη ενημέρωση των δημοσιογράφων και το κοινό δεν έχει καμία πρόσβαση στην πληροφόρηση. Μόλις, στις αρχές Απριλίου 2022, το ΕΣΡ δικαιολόγησε παιδικά στην καθυστερημένη έκδοση της ετήσιας έκθεσής του για το 2020, ότι δεν ήταν διαθέσιμα τα απαραίτητα στοιχεία (1)και έπρεπε να καθυστερήσουν προκειμένου να συγκεντρώσουν τις πληροφορίες που χρειάζονταν.  

Ο θεματικός άξονας της Πολυφωνίας στην αγορά των Μέσων Ενημέρωσης εμφανίζει υψηλό βαθμό κινδύνου (72%). Αυτό συνδέεται κυρίως με την  απουσία διαφάνειας σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς παραδοσιακών και ψηφιακών ΜΜΕ. Αλλά και με την επιρροή που έχουν στο δημοσιογραφικό περιεχόμενο οι ιδιοκτήτες των Μέσων αλλά και τα εμπορικά συμφέροντα (83%) και την απουσία οποιουδήποτε μηχανισμού που θα μπορούσε να προστατεύσει τους δημοσιογράφους σε περίπτωση αλλαγής ιδιοκτησίας ή να διασφαλίσει ότι οι προσλήψεις και οι απολύσεις αρχισυντακτών δεν επηρεάζονται από εμπορικά συμφέροντα.

Τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα εμποδίζουν τα Μέσα Ενημέρωσης να καταστούν βιώσιμα (74%) και  δίνουν ουσιαστικά την δυνατότητα σε διάφορα εμπορικά συμφέροντα να καθορίζουν τη συντακτική γραμμή των Μέσων αλλά και τις προσλήψεις και απολύσεις διευθυντών.

Ενώ η ελευθερία της έκφρασης αναγνωρίζεται ρητά από το ελληνικό Σύνταγμα, διάφορα ανησυχητικά περιστατικά που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του 2021 δείχνουν ότι αυτό το θεμελιώδες δικαίωμα δεν γίνεται σεβαστό στην πράξη.

Μία από τις πιο ανησυχητικές εξελίξεις είναι η προβληματική λόγω του ασαφούς ορισμού του τι συνιστά ψευδείς ειδήσεις τροποποίηση του άρθρου 191 του Ελληνικού Ποινικού Κώδικα, με τον Ν. 4855/2021, η οποία μετέτρεψε τη διάδοση των ψευδών ειδήσεων σε ποινικό αδίκημα που επισύρει φυλάκιση έως και πέντε ετών  σε βάρος δημοσιογράφων που κινδυνεύουν να οδηγηθούν στη φυλακή για την κριτική τους δημοσιογραφία.

Ο θεματικός άξονας της Πολιτικής Ανεξαρτησίας παρουσιάζει επίπεδο κινδύνου (66%) αντικατοπτρίζοντας ένα πολωμένο πεδίο το οποίο χαρακτηρίζεται από μια σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ των πολιτικών ελίτ και των ιδιοκτητών των ΜΜΕ.

Ο δείκτης «συντακτική αυτονομία» δείχνει τον υψηλότερο –και ιδιαίτερα ανησυχητικό- κίνδυνο (97%), γεγονός το οποίο συνδέεται άμεσα με την πλήρη απουσία ασφαλιστικών δικλείδων που θα μπορούσαν να εγγυηθούν την αυτονομία κατά την πρόσληψη και απόλυση αρχισυντακτών.

Η «διαχείριση των κρατικών πόρων και τα μέτρα ενίσχυσης» είναι ένας άλλος προβληματικός δείκτης που λαμβάνει βαθμολογία υψηλού κινδύνου (67%), κυρίως λόγω της έλλειψης διαφάνειας όσον αφορά στη διανομή των κρατικών επιχορηγήσεων στα ΜΜΕ κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Μιχαήλ Τσαγκατάκης

Δεκέμβριος 2022